Atatürk Üniversitesi’nin tarihçesi, Türkiye Cumhuriyeti’nin önemli projelerinden birinin gerçekleşme öyküsüdür.

Cumhuriyetimizin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk, 1 Kasım 1937 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclis’inde yasama yılını açış konuşmasında Doğu Anadolu’da büyük bir üniversite kurmanın gereğini ifade ederek, bu husustaki çalışmaları başlatma talimatı vermişti.

Bundan sonra Atatürk Üniversite’nin kurulmasını planlamak ve gerçekleştirmek üzere bir Türk-Amerikan Karma Komitesi kuruldu. Tüm bu gelişmelerden sonra da, nihayet12 Mart 1955’te Erzurum’un Kurtuluşunun 37.yıl dönümü kutlanırken Hükümet, kurulacağını ilan ettiği üniversitenin “Atatürk Üniversitesi” adını alacağını artık resmen tüm yurda ve Erzurumlulara müjdeledi.

Bu komite, 1955-1957 yılları arasında üç yıl süreyle çalışarak üniversite Kanun Tasarısı’nı hazırladı. Bu Tasarı, 31.5.1957’de 6990 sayı ile Büyük Millet Meclisi’nde kanunlaştı ve Resmi Gazetede yayımlanarak 7.6.1957 tarihinde yürürlüğe girdi.

Böylece Atatürk Üniversitesi 7 Haziran 1957 tarihinde resmen kurulmuş oldu.

Atatürk Üniversitesi 17 Kasım 1958’de Ziraat ve Fen- Edebiyat Fakülteleri ile öğretime başladığında 12’si kız olmak üzere toplam 135 öğrencisi vardı. Ziraat Fakültesi’nde 2, Fen-Edebiyat Fakültesi’nde 3 bölümle eğitime başlayan üniversitenin akademisyen kadrosunda ise 3 misafir öğretim üyesi ve 23 asistan bulunuyordu. 1966 Şubat’ında Tıp Fakültesi’nin açılması ile üniversitenin fakülte sayısı üçe yükseldi. Ardından da Fen-Edebiyat Fakültesi bünyesindeki Fen, Edebiyat ve İktisat-İşletme bölümlerinin ayrı birer fakülte haline getirilmesi çalışmaları 1968 Kasım’ında sonuçlandı. 1969 Ocak ayında Atatürk Üniversitesi’nde artık Ziraat, Tıp, Edebiyat, Fen ve İşletme olmak üzere 5 fakülte bulunuyordu. Bu arada 1969 yılında üniversitenin akademisyen sayısı 380’e ve öğrenci sayısı da bin 733’e ulaşmıştı. Aradan geçen yıllar Atatürk Üniversitesi’nin hem yapısal durumunun, hem de akademik yeterliliğinin hızlı gelişimine sahne oldu. Yıllar sonra Atatürk Üniversitesi’ne “üniversite kuran üniversite” unvanını getirecek ilk gelişme 1971’de yaşanacaktı. “İçel Üniversite Kurma ve Yaşatma Derneği Başkanlığı”, 1971 tarihinde Atatürk Üniversitesi’nin Mersin’de bir Tıp Fakültesi kurmasını Milli Eğitim Bakanlığı’ndan talep etti. Bakanlık, Atatürk Üniversitesi’nden bu konuda görüş aldı. Üniversite yetkili kurulu ise böyle bir görevin sadece Atatürk Üniversitesi’ne tevdiini şeref kabul ederek, olumlu görüş beyan etti. Daha sonra Tıp fakültesinin Çukurova Tıp Fakültesi adı altında Adana’da kurulması kesinleşti. Gerekli hazırlıklar kısa zamanda tamamlandı ve birinci sınıflar Erzurum’da okutulmaya başlandı. 8 Fakülte ve bir yüksekokul olmak üzere 9 yüksek öğretim kurumunu bünyesinde toplayan Atatürk Üniversitesinin 1971-1972 öğretim yılında öğrenci sayısı 3 bin 165’i, öğretim elemanı sayısı da 547’yi buldu. Bu tarihten sonra yurt içi ve yurt dışındaki etkinliği, bilinilirliği ve kabul edilirliği giderek daha da artan Atatürk Üniversitesi, Türk yüksek öğretim geleneğinin en önemli yapı taşlarından biri haline gelerek, bugün itibariyle 23 fakülte, 1 yüksekokul, 1 konservatuvar, 12 meslek yüksekokulu, 8 enstitü, 25 araştırma merkezi ile 200 bini aşkın öğrencisi, 2 bin 600 öğretim elemanı ve 3 bin 500 idari personeliyle “dev bir bilim kenti” olma hüviyetini kazandı.