Toplu Taşıma Araçlarında Kullanılan Küresel Konumlama Sistemlerinin (GPS) Toplu Taşıma Yönetimi Açısından Etkin Kullanımı
Akif Fidanoğlu
Arş. Gör., İstanbul Üniversitesi, İstanbul, Türkiye
Modern teknolojilerin toplu taşıma sistemlerinde kullanılması ile
birlikte seyahatlere ve toplu taşıma araçlarına ait birçok veri toplu
taşıma idareleri tarafından kaydedilmeye başlamıştır. Otomatik
Veri Toplama Sistemleri (ADC Systems) olarak tanımlanan bu
teknolojilerden en çok kullanan sistemler Elektronik Ücret
Toplama Sitemleri ve Otomatik Araç Konumlama Sistemleridir.
Birçok toplu taşıma idaresi toplu taşıma sistemlerinde bulunan
araçlarının konumlarını Küresel Konumlama Sistemleri (GPS) ile
takip etmektedir. Konum verileri sık bir frekans aralığında
koordinat formatında kaydedilmektedir. Bazı toplu taşıma
idareleri bu veriler ile yolcuların kullanıcı kartları ile yaptıkları
ödemeleri eşleştirip yolcuların hangi konumda araca bindiğini
kaydetmektedir. Bu kayıt işlemi bazı uygulamalarda durak bazlı
olup yolcunun araca hangi durakta bindiği kaydedilmekte, bazı
uygulamalarda ise konum bazlı olmakta ve yolcunun hangi
lokasyondan bindiği koordinat olarak kaydedilmektedir. Toplu
taşıma idareleri bu konum verilerini genellikle yolcuların hangi
duraklardan araçlara bindiklerini takip etmek amacıyla
kullanmaktadır. Farklı toplu taşıma idarelerinin verilerinin
incelenmesi neticesinde toplu taşıma araçlarından elde edilen
konum verileri ile birçok farklı çalışmanın yapılabileceği, çeşitli
raporlamalara altlık oluşturabileceği ve dolayısıyla bu verilerin
daha etkin bir şekilde kullanılabileceği anlaşılmıştır. Toplu taşıma
idarelerinin en çok ilgilendikleri konuların başında kullanıcı
memnuniyeti gelmektedir. Yolcuların seyahat deneyimlerindeki
memnuniyetlerini etkileyen en önemli etkenlerden biri ise araç
bekleme ve seyahat süreleridir. Klasik yöntemlerde toplu taşıma
idareleri kullanıcılarının memnuniyetlerini anketler aracılığı ile
ölçmekte ve ona göre alacakları aksiyonları planlamaktadır. Fakat
bu yöntem hem maliyetli olmakta hem de sürekli
tekrarlanamadığı için yolcu memnuniyetinin sürekli takibine imkân sağlayamamaktadır. Araç konum verileri üzerinden toplu
taşıma araçlarının duraklardan ne sıklıkta geçtiği, o durakta
otobüse binen yolcuların gerçekte ne kadar beklediği, aracın
duraklar arasını ne sürede kat ettiği ve toplam seyahat sürelerinin
ne kadar olduğu bulunabilmektedir. Toplu taşıma idareleri ilave
herhangi bir masraf yapmadan yolcu memnuniyetine gösterge
olabilecek birçok veriye hali hazırda araçlarında mevcut bulunan
küresel konumlama sistemleri sayesinde rahatlıkla ulaşabilir.
Toplu taşıma sistemlerinin en önemli unsurlarından bir tanesi de
duraklardır. İdarelerde duraklar ile ilgili olarak durak ismi, durak
numarası, durağın konumu vb. bilgiler tutulmaktadır. Fakat bu
bilgiler bazen gerçeği yansıtmamakta aracın rotasında bulunana
bazı duraklarda aracın durmadığı bazı noktalarda ise durak
gözükmemesine rağmen durup yolcu aldığı görülebilmektedir.
İncelediğimiz araç konum verilerinde bu hatalar ile
karşılaşılmıştır. Bu verilerin tashihi için idarelerin periyodik saha
incelemeleri yapmaları gerektirmektedir. Araç konum verilerinin
etkin bir biçimde incelenmesi ve raporlanması sayesinde saha
çalışmaları minimize edilebilecek birçok hatalı veri saha çalışması
yapılmadan düzeltilebilecektir.
Toplu taşıma yönetimi açısından bir diğer önemli unsur ise otobüs
şoförlerinin trafik kurallarına ve ilgili toplu taşıma idaresinin
mevzuat ve kurallarına ne derece uyduğunun tespitidir. Araç
konum verileri aracılığı ile şoförün hangi lokasyonda ne kadar hız
yaptığı, hız limitlerini aşıp aşmadığı kolaylıkla tespit
edilebilmektedir. Ayrıca araç rotasına ne kadar riayet ettiği, durak
dışındaki lokasyonlarda yolcu alıp almadığı araç konum
verilerinden çıkarılabilmektedir. İncelediğimiz verilerde bazı
araçların rota dışına çıktığı, durak dışı nerelerden yolcu aldığı
koordinat verilerinin harita üzerine aktarılması ile kolaylıkla tespit
edilmiştir.
Araç konum verilerinin etkin bir şekilde kullanılması ile toplu
taşıma idareleri tarafından birçok farklı veriye ulaşılabilmesinin
mümkün olduğu görülmüştür. İlave herhangi bir masraf
yapılmadan mevcut GPS sistemlerinden üretilen veriler ile toplu
taşıma idareleri yönettikleri toplu taşıma sistemlerini çok daha
verimli ve etkin bir şekilde düzenleyebilecek, sistem hakkında
sürekli bilgi akışına sahip olarak gerekli aksiyonları çok daha
erken alabileceklerdir.
Anahtar Kelimeler: Toplu Taşıma Sistemleri, Otomatik Veri Toplama Sistemleri, Küresel Konumlama Sistemleri
