Ulaştırma ve Lojistik Kongreleri

Konteyner Gecikme Ücreti: Kavram, Hak Sahibi, Borçlu Sıfatı ve Hesaplanması

Cüneyt Süzel
Dr. Öğr. Üyesi, İstanbul Bilgi Üniversitesi, İstanbul, Türkiye

Konteyner gecikme ücreti iki şekilde ortaya çıkabilir. Bunlardan birincisi konteynerlerin ve içeriğinin gönderilen tarafından hiç teslim alınmamasıdır. İkincisi ise teslim alınmasına rağmen konteynerin iadesi için öngörülen süreye riayet edilmemesidir. Kırkambar taşımasına ilişkin TTK’da sınırlı sayıda hüküm yer almaktadır. Konteyner gecikme ücretine ilişkin ise maddi hukuk kuralları TTK’da yer almamaktadır. İstem sahibinin kim olduğu bakımından değerlendirme yapıldığında ise bu kişi konteyner üzerinde tasarruf hakkına sahip olan kişidir. Bu kişi konteynerin maliki olabileceği gibi, konteynerin maliki olmayan ancak deniz taşımasında kullanmak üzere kiralamış olan kişi de olabilir. Diğer bir ifadeyle, bu kişi, konteyneri tedarik eden hat taşıyıcısıdır. Navlun sözleşmesinin tarafları taşıyan ve taşıtandır. Konteyner gecikme ücretinin borçlusu taşıtandır. CIF satışta bu kişi CIF satıcı iken, FOB satışta taşıtan, satış ilişkisinin alıcısıdır. TTK m. 1203’ün koşullarının gerçekleşmesi hâlinde navlun sözleşmesinin tarafı olmayan üçüncü kişi gönderilen söz konusu masrafları ödemekle yükümlü hâle gelir. CIF alıcının eşyanın teslim alınması hakkını kullanmadığı bir kurguda, konteyner gecikme ücretinin borçlusu yine CIF satıcı yani taşıtandır. Konteyner gecikme ücretinin hukuki niteliği tartışmalıdır. Ağır basan görüş, bu istemin Borçlar Hukuku anlamında bir ceza koşulu niteliğinde olduğunu kabul etmektedir. Bu istemin konteynerin değeri ile sınırlı olması gerektiği aksi takdirde taşıyanın haksız zenginleşeceği görüşü ileri sürülmektedir. TBK m. 180 f. 1 gereği alacaklı hiçbir zarara uğramasa bile kararlaştırılan ceza koşulunu isteyebilir. Bu istemin fahiş olması sebebiyle tenzilinin mümkün olup olmadığı bir diğer sorundur. TBK m. 182 f. 3 gereği hakimin fahiş ceza koşulunu indirme imkanı vardır. Ne var ki TTK m. 22’den TBK m. 182 f. 3’e atıf yapılmış ve borçlu tacir ise ceza koşulunun indirilmesini isteyemeyeceği belirtilmiştir. Bu konudaki tek sınır, bu ücretin tacirin ekonomik yıkımına sebebiyet verecek olmasıdır. Ancak bu kapsamdaki müdahalenin istisna olması ve sınırı bir şekilde uygulanması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler: Ceza Koşulu, Konteyner, Konteyner Demorajı