Ulaştırma ve Lojistik Kongreleri

Serbest Piyasa Ekonomisinde İthal İkame ve İhracat Teşviki

Mürüvet Acar Karaboğa
Jador Boru, Mardin, Türkiye

Bir ülkenin kalkınmasının ve gelişmesinin sürekliliği üretim odaklı büyüme modelinin benimsenmesini şart kılar. Hedeflenen üretim modelinin şekillenmesinde ise tercih edilen ithalat ve ihracat politikaları önemli bir yer teşkil eder. Çünkü ülkeler ancak hızla küreselleşen dünyada dış ticaret yaparak refah seviyelerini yükseltebilirler. Her ülke kendi kıt kaynaklarını en iyi şekilde kullanabilmek için farklı ekonomik sistemler benimsemek zorundadır. Günümüzde bu ekonomik sistem; serbest piyasa ekonomisi ve planlı ekonomi olarak karşımıza çıkmaktadır.

Serbest piyasa ekonomisini; kaynakların tahsisi ve üretimi ile ilgili kararların üretici, çalışan ve üretim faktörlerinin sahipleri arasında fiyatlara bağlı olarak gönüllü yapılan mübadele olarak tanımlayabiliriz. Serbest piyasanın mobilizasyon özelliğinden dolayı kişilerin veya firmaların sahip olduğu kaynaklarını, herhangi bir üretime çevirebilme veya pazarlayabilme özgürlükleri vardır. Piyasa ekonomileri tüketici beğenisini kazanabilmek için en kaliteli ve en ucuz ürünleri mübadeleye sunmak zorundadırlar. Bu rekabet ortamı sayesinde piyasa ekonomileri, firmaların gelişmesini ve inovasyon çalışmalarını tetikleyerek gerekli disiplini kendiliğinden sağlarlar. Fakat uluslararası ticarette tüm ülkeler, uluslararası ticari bölüşümden eşit derecede faydalanamazlar. Ülkeler uluslararası ticari bölüşümün adaletsizliğini giderebilmek için dışarıdan satın alınan bazı malların bir kısmını yurt içinde üreterek ithal ikame politikası uygularlar ve böylece döviz tasarrufu etmiş olurlar. İthal ikamesinin olumlu ya da olumsuz sonuçlarıyla karşılaşabiliriz. Örneğin; yerli mallar yerine ucuz Çin mallarının alınması, hatta semt pazarlarında bile ithal ürünlerin var olması, bunun sebebi serbest piyasanın bunu daha ekonomik kılıyor olması gibi…

Türkiye’nin dış ticareti büyük ölçüde ithalata dayanmaktadır, Türkiye, ihraç ettiğinden fazlasını ithal ettiğinden dolayı, büyürken cari açığı da hızla artmaktadır. Bu bağlamda ithalat büyük bir sorunsal olmakla birlikte ihracat teşvikiyle de net ulusal katma değeri yüksek ürünlerin ihracatı yapılabilir. Özellikle ihracat teşvikleri, az gelişmiş ya da yavaşlamış ülke ekonomilerinin kalkınmasına ve büyümesine ciddi katkılar sağlamaktadır. İhracat teşvikleri ekonomik faaliyetlerin, diğerlerine oranla daha hızlı ve fazla çalışmasını sağlayan rasyonel özendirmelerdir.

Serbest piyasa ekonomilerinde ne sadece ithal ikame nede sadece ihracat teşviki uygulanamaz. Küreselleşme ve krizler göz önünde bulundurularak, uzun dönem karşılaştırmalı üstünlüklere sahip ve dinamik olarak sektörler arası bağlantıyı baz alan bir dış ticaret politikası daha rasyonel ve verimli bir büyüme için faydalı olacaktır.

Anahtar Kelimeler: İthal ikame, İhracat teşvik, Serbest Piyasa Ekonomisi

Import Substitution and Export Incentive in Free Market Economy

Sustainability of a country’s progress and development necessitates adopting the production-based growth model. Preferred export and import policies constitutes a significant place in shaping targeted production model. Because countries may only improve their welfare level in a rapidly globalizing world with foreign trade. Each country is obliged to adopt different economic systems in order to optimize her won limited sources. Today, this economic system appears before us as free market economy and planned economy.

We can define free market economy as voluntary exchange between the producers, workers and owners of production factor where decisions regarding allocation and production of sources are made based on the prices. Because of the mobilization feature of free market, persons and companies have the freedom to transform the sources they own to any kind of production and market them. Market economies need to offer the top-quality products with cheapest prices in order to gain appreciation of consumers. Due to this competitive environment, market economies ensure the necessary discipline automatically by stimulating development of the companies and innovation works. However, all the countries cannot benefit from international commercial distribution equally in international trade. Countries implement import substitution policies by producing some goods, which are purchased from abroad, in order to overcome the injustice of commercial distribution and therefore enable foreign exchange saving. We may come across positive and negative consequences of import substitution, for example; purchasing cheap Chinese goods instead of domestic goods and the existence of imported goods even in district bazaars; it seems like the reason is free market’s making this more economical.

Turkey’s foreign trade relies on importation to a great extent. Actually, since Turkey is importing more than what she exports, as Turkey is growing, her current account deficit also grows with herself. In this context, importation is a great problem however, exportation of products, whose net national value is high, is possible with export incentives. Export incentives makes serious contributions particularly to development and growth of underdeveloped or slowed national economies. Export incentives are rational encouragements that enable economic activities to operate more and faster when compared to others.

In free market economies, it is not possible to implement only import substitution nor only export incentive. A foreign trade policy, which has long-term comparative superiorities and which is dynamically based on the connection between sectors, would be more rational and also beneficial for an efficient growth when globalization and crises are taken into consideration.

Keywords: Free Market Economy, Import Substitution, Export Incentive